Epilepsinin Sebepleri(Makale)

İnsan beyni 100 milyardan fazla sinir hücresinden oluşur. Bu hücrelerin her biri diğeriyle iletişim halindedir. Bazıları sinyal göndermekte bazıları da bu sinyalleri durdurmaktadır.

Beynin normal işlevi bu iki durum arasındaki dengeden oluşur. Normalden fazla sinirin aynı anda mesaj göndermesi ve belli düzeydeki mesajların engellenmemesi sonucunda beyinde bir çeşit elektriksel fırtınaya yol açar. En basit tanımıyla buna Epilepsi denir.

Genelde bunun sebepleri, doğumdan kaynaklanabilen beyin hasarları, kafa yaralanmaları, beyin tümörleri ve alkolizim olabilir. Bazı krizler genetiktir, ancak bu durum çok sık görülmez.

Herkes epilepsi krizi geçirebilir. Aslında hepimizin hayatımızın bir bölümünde bu hastalığa yakalanma ihtimalimiz vardır.

Krizler hiçbir açık sebep olmaksızın da olabilir, ancak beyin hasarı olan kişilerde risk daha fazladır. Hatta krizler beyin hasarından yıllar sonra bile çıkabilir.

Kokain ve alkol gibi bazı maddeler krizi tetikleyebilir. Bu tetiklemeden sonra madde bırakılsa bile krizlerin devam ettiği görülebilmektedir.

Epilepsi, genellikle aileden gelmez veya çocuklara geçmez. Ancak bu tür akrabalıklarda epilepsi riski daha yüksektir.

İki temel tip kriz vardır:

• Parsiyal : Beynin bir kısmında başlar ve yayılır.
• Jeneralize: İki taraftada başlar ve bayılmaya yol açabilir.

Krizler bir çok formda görülebilir ve her zaman bayılma ve bilinç kaybına yol açmayabilir. Bir çok kriz saniyeler sürer.Basit parsiyel krizler kol ve bacak titremelerinden, ağızda garip bir tattan veya vücudun bir bölgesine iğne batırılıyormuş hissi ve karıncalanmadan meydana gelir. Bunlar daha sonra krizlere dönüşebilir ve bu evreye genelde uyarı veya aura denir.

İnsanlar genelde şu gerçekleri bilmezler:

• Epilepsi çok yaygındır ve herkes kriz geçirebilir.
• Epilepsi hastası olan bir çok hasta ilaçlar sayesinde krizleri durdurabilmektedir.
• Epilepsi hastası olan birçok kişi hayatını herkes kadar normal devam ettirebilir.
• Epilepsi zamanla geçebilir.
• Epilepsi genellikle kalıtsal değildir.
• Kriz geçiren kişi başkaları için tehlike yaratmaz ve kriz geçiren kişiden uzaklaşmaya gerek yoktur.
• Birçok kriz, krizi geçiren kişiye zarar vermez.

Epilepside Tanı ve Teşhis

Kriz geçiren bir hasta, hastaneye gittiğinde doktorlar genelde şu unsurlar üzerinde durur:

• Hasta tam anlamıyla kriz geçirdi mi?
• Eğer geçirdiyse, kaç kere geçirdi? (2 krizden sonra, daha fazla kriz şansı %80-%90 civarındadır)
• Krizin sebebi ne olabilir?

Doktor ve hasta arasındaki diyalog tanıda en büyük rolü oynar. Krizin oluşu ve şekli hakkındaki sözel anlatımlar genelde teşhisin konmasında yeterlidir.

Ayrıca, doktor sebepleri de araştıracaktır. Alkol tüketimi, madde kullanımı ve kafa yaralanmaları, doğum sorunları ve menenjit geçmişi gibi sorularla doktor sebebi bulmaya çalışacaktır. Ayrıca ailede epilepsi hastası olup olmadığı da araştırılabilir.

Beyin sorunlarıyla ilgili daha detaylı sorular ardından epilepsi tanısında kullanılan 3 teşhis aracından birine veya hepsine başvurmak gerekebilir:

• Electroencephalography (EEG): Beyin aktivitesinin kafa derisi üzerinden acısız bir şekilde kaydedilmesi sayesinde, EEG normalden farklı bazı belirgin anormallikler gösterebilir. Bazı insanlarda EEG de farklı aktivite görülmeyebilir.
• Computerised tomography (CT) scanning: Beynin X-Ray kullanılarak oluşturulmuş görüntüsü epilepsi hakkında bilgi verebilir.
• Magnetic resonance imaging (MRI): Güçlü manyetik alan ve radyo dalgalarıyla görüntülemedir. Bu yöntem CT den daha etkilidir.

Tedavi

Teşhis konulduktan sonra, genelde hastaya bir veya birden fazla anti-epileptic drug (AED) (epilepsiyi önleyici ilaç) yazılır.

Piyasada birçok ilaç bulunmaktadır ve ilaç seçimi doktor tarafından hastanın durumuna ve epilepsinin seyrine göre yapılır. Genellikle tek bir ilaçla ve düşük dozda başlanır ve doz zamanla arttırılır.

Genelde yüksek dozda ilaçlarda hastalar yan etkilerle karşılaşır. Bu etkileri bir doktora sormakta fayda vardır.

Eğer yan etkiler çoksa ve krizler durmuyorsa genelde ilaç değiştirilir.

Hastalar bu ilaçları tam olarak doktorun söylediği şekilde almalı ve hiçbir dozu kaçırmamalıdır. İlaç kullanımının kesilmesi veya ara verilmesi krizlerin durumunu eskisinden daha kötü yapabilir.

Birçok AED başka ilaçlarla etkileşime girer. Bu nedenle başka ilaç kullanımında mutlaka doktora danışılmalıdır (Antibiyotik, ağrı kesiciler vs..) Ayrıca bazı başka ilaçlar AED’nin etkisini de yok edebilir. AED kullanırken başka ilaç alınacaksa mutlaka doktora danışmak gerekir.

İlaçlarla geçmeyen epilepside (dirençli epilepsi) cerrahi yöntemler düşünülür.

Cerrahiden önce;

• Beyindeki anormalliğin ne olduğunun tam olarak bilinmesi ve giderilebilir olması,
• Krizlerin beyindeki anormallikten kaynaklandığının kesin olarak bilinmesi,
• Beyindeki değişikliğin diğer işlevleri etkilemeyecek bir bölgede yapılması gerekliliğigöz önünde bulundurulur.

Ameliyat detayları ve yöntemleri için beyin cerrahlarına başvurmakta fayda vardır. Bazı durumlarda ameliyatla krizler tamamen durdurulmak yerine azaltılmaya ve yayılmasını önlemeye de çalışılabilir.

Vagal nerve stimulation (Vagus Sinir Uyarıcısı) bir başka cerrahi yöntemdir ve beyinle ilgili bir işleme gerek bırakmaz. Bunun yerine deri altına (göğüste) bir uyarıcı makine yerleştirilir (implant) ve boyun bölgesindeki vagus sinirine bir kablo takılır. Vagus siniri bir çok fonksiyonu kontrol eden büyük bir sinirdir ve karından beyne kadar bir çok bölgeye hakimdir. Bu yöntem her zaman krizleri tamamen durdurmasa da genellikle krizleri büyük oranda azaltır ve şiddetini yumuşatır.

Tedavi için bu yöntemler dışında başka yöntemler de olabilir. Ancak bu yöntemler yukarıdaki yöntemlerin yerini kesinlikle almamalıdır, bu yöntemlere ek olarak kullanılabilir.

Bu yöntemler arasında yoga, aromaterapi gibi rahatlama terapileri, bitkisel tedaviler ve akapunktur gibi yöntemler vardır, ancak bu yöntemler hiçbir zaman ilaç veya cerrahi tedavinin yerine kullanılmamalıdır. Eğer mutlaka kullanılacaksa bu tedavi yöntemlerine ek olarak kullanılmalıdır.

Tedavinin Getirileri

AED ler çok etkilidir ve hastaların %75 i AED ler sayesinde krizlerden kurtulur veya krizleri azalır. İlaca dirençli epilepsiler için ise sürekli yeni ilaçlar geliştirilmektedir.Cerrahi, sadece ilaca dirençli hastalar için bir çözümdür. Hipokampus ameliyatları %60-70 çözüm sunmaktadır.

Bunlar dışında bazı deneysel yöntemler ve yeni teknikler sürekli geliştirilmektedir.

Epilepsiyle Yaşamak

• Yaşam tarzı epilepsiyle ilişkilendirilebilir.
• Her 20 hastadan biri parlak ışığa veya flaşa duyarlıdır. Bu tür kişilerde bazı televizyon programları ve bilgisayar oyunları veya güçlü ve ani yanan ışıklar krizi tetikleyebilir.
• Bir çok insan aşırı alkol tüketiminden, madde bağımlılığından ve uykusuzluktan dolayı kriz geçirebilir. Ayrıca stres de kriz frekansını etkileyebilir.
• Epilepsili kişiler bazı risklerden uzak durmalıdır. Dağ tırmanışları, scuba dalışları ve bu tür aşırı sporlardan uzak durmakta fayda vardır. Ancak bunun dışında bu kişilerin hayatları diğerlerinden çok da farklı olmak zorunda değildir.
• Yüzme gibi aktivitelerde kişinin tek başına yüzmek yerine yanında durumundan haberdar olan ve kriz sırasında ne yapacağını bilen biriyle olması faydalıdır.

Ev Hayatı

• Duş yapmak banyo yapmaktan daha güvenlidir. Eğer banyo yapılacaksa boğulma riskini azaltmak için çok fazla su doldurulmamalıdır ve kapı kilitlenmemelidir.
• Ateşle ilgili durumlarda, (mangal, açıkta yakılan ateş, ısıtıcılar ve yemek pişirmek gibi) kişi tek başına olmazsa daha güvenli bir ortam oluşur. Ocak yerine mikrodalga kullanımı daha güvenli olacaktır.

İlk Yardım

Kriz geçiren biriyle yaşıyorsanız kriz sırasında nasıl davranmanız gerektiğini bilmenizde fayda vardır.

Kriz Anında

• Kişiye tehlike yaratabilecek tehlikeli objeleri uzaklaştırın. Kişi tehlikeli bir yerde değilse kişiyi uzaklaştırmak yerine tehlike yaratacak eşyaları uzaklaştırmak daha faydalıdır. Kriz geçene kadar kişinin yanından ayrılmayın.
• Kasılmalı veya titremeli krizlerde zaman tutmak faydalıdır. Eğer kriz çok uzun sürüyor ve geçmiyorsa acil tıbbi destek almak yapılacak en doğru iştir.
• Kriz geçiren kişinin ağzına hiçbir şey sıkıştırmayınız. Bu şekilde kişiye daha çok zarar verebilirsiniz. * Kişinin kafasının altına yumuşak bir şeyler koyun. Yastık, ceket vs. gibi. Bu sayede kafa yaralanmalarını önlemiş olursunuz.
• Kişinin titremesini veya kasılmasını önlemeye çalışmayın. Bu şekilde kendinize veya kişiye zarar verebilirsiniz.
• Kişinin kıyafetlerini gevşetin. Özellikle boyun bölgesindeki kravat düğme gibi sıkı kıyafetleri gevşetin. Kolye vs. varsa çıkartın.
• Krizden sonra kişiyi soluna çevirin ve tamamen iyileşene kadar yanından ayrılmayın.
• Kişinin solunumunun engellenmediğinden emin olun.
• Eğer kasılmalar 5 dakikadan fazla sürüyorsa veya peş peşe tekrarlanıyorsa mutlaka ambulans çağırın.

İşte Epilepsi

* Patronunuzu ve çalışma arkadaşlarınızı mutlaka durumunuzdan haberdar edin.

• İşyerindekilere kriz anında ne yapmaları gerektiğini anlatın. Riskli işlerden uzak durun

Hamilelik ve EpilepsiKrizlerin Riski

Hamilelik sırasında AED ler vücuttaki kan değişimlerine uyum sağlayamayabilir ve krizler iyiye veya kötüye gidebilir. Kasılmalar ve/veya düşmeler rahimdeki bebeğe tehlike oluşturabilir. Hamilelik döneminde ilaçlar kesinlikle aksatılmamalı ve doktorun önerdiği şekilde kullanılmalıdır.

AED lerin Riskleri

• AED ler tek başlarına rahimdeki bebeğe çok fazla etki yaratmazlar. Doğumda normal populasyonda anormallik frekansı %2 iken, tek AED kullanımında bu oran %6 ya, ve çoklu AED kullanımında %20 lere ulaşmaktadır. Bu nedenle hamilelikte minimum AED kullanılması önemlidir.
• Hamilelik ve doğumda epilepsi için mutlaka gerekli doktorlardan detaylı bilgi alınız.
• AED kullanılan tüm hamileliklerde ilk üç ayda folik asit alınması faydalıdır. Folik asit sayesinde anormallik riski azalmaktadır.
• Hamileliğin son ayında K vitamini fayda sağlayacaktır. Yeni doğan bebeğe de K vitamini verilmesi AED lerin K vitaminini vücutta azalttığından dolayı faydalı olacaktır. K vitamini eksikliği yenidoğanlarda beyin kanamalarını tetikleyebilmektedir.

Emzirme

AED kullanan kadınlar AED lerin süte çok az miktarlarda karışması veya hiç karışmamasından dolayı rahatlıkla emzirebilirler. Ancak bazı ilaçlarda karışım oranı fazla olabilir ve bu nedenle mutlaka doktora sorulması gerekmektedir.

Çocuklar ve Epilepsi

Çocuklarda epileptik sorunlar için mutlaka bir doktora danışılmalıdır. Çocuklarda, yetişkinlerden farklı durumlar oluşabilir. Bu nedenle bu yazıda pediyatrik açıklama yapılmayacaktır. Bu hassas konunun bir pediyatrik nöroloğa danışılması sizler için daha faydalı olacaktır.Ancak çocuklarda epilepsi olduğu durumlarda mutlaka okulda ve sosyal ortamlarda çocuğunuz ne zaman yanınızda olmayacaksa, çocuğunuza bakan veya onunla birlikte kalan kişiler çocuğunuzun durumunu çok iyi bilmelidirler ve gerekli önlemleri almalıdırlar. Özellikle okulda müdür, öğretmen, bakıcılar hatta hademeler bile – okuldaki yetişkin herkesin çocuğunuzun hastalığını bilmemeleri ve kriz anında ne yapacaklarının öğretilmiş olması önemlidir.

Önemli Not:Bu yazı sadece bilgilendirme amaçlıdır ve hiçbir tıbbi tedavi kaynağı olarak kullanılamaz. Bu yazıda kendinizden bir şeyler bulduysanız mutlaka Tıp doktorlarına başvurunuz. Sitemizin forum bölümünde epilepsi ile ilgili bölüm bulunmaktadır. Forumları ziyaret ederek görüş ve bilgilerinizi paylaşabilirsiniz. Tıp doktoruysanız ve bu yazının yanlış olduğunu veya eksik olduğunu düşünüyorsanız mutlaka mesaj atınız. Tıp doktorlarından gelen her türlü öneri, düzeltme ve makale mutlaka değerlendirilecektir.

     Kaynak:

• Bu yazı www.bbc.co.uk/health sitesinden çeviridir.
• * Bu makale, hiçbir düzenleme yapılmadan, yazıldığı şekilde alıntılanmıştır. Özel Melekler Evi Rehabilitasyon Merkezi, yazı içeriğinde bulunabilecek rahatsızlık verici kelime ve ifadelerden sorumlu değildir.